“Ik denk het vaak: ‘Ga nou gezond leven! Stop nou eens met roken, val wat af; en ga nou niet met zijn allen in die kamer zitten roken terwijl er een baby gevoed wordt!’ Iedereen weet dat roken slecht is, toch is het lastig om daarin een gedragsverandering te realiseren. Als ik COPD bij een patiënt vaststel, een direct gevolg van het roken, dan ga ik het gesprek aan. Maar ik weet dat mijn begeleiding alleen effectief is als ik er tijd in steek. Daarom: als iemand niet gemotiveerd is om te stoppen, dan begin ik daar ook niet aan”. (Huisarts werkzaam in een achterstandswijk, 2012)
Het voorkomen van klachten of chronische ziekten en het voorkomen van verergering van klachten is onderdeel van de huisartsenzorg. Een onderdeel dat groeiend aandacht krijgt in bijvoorbeeld de NHG Zorgmodules Leefstijl ( in de Toekomstvisie Huisartsenzorg in 2022 ‘Modernisering naar menselijke maat’ van de LHV en het NHG (2012) en in de huisartsenopleidingen.
Er is onder huisartsen behoefte aan praktische tips en informatie rondom thema’s als laaggeletterdheid en cultuursensitieve zorg. Uit een promotieonderzoek naar integrale samenwerking in twee achterstandswijken kwam naar voren dat eerstelijnszorgverleners ervaren dat zij niet altijd de zorg kunnen leveren die zij willen leveren en dat dit frustratie met zich meebrengt (Van den Broeke et al. 2014 TSG). Met name zorg aan laagopgeleiden en migranten, het ondersteunen van een gezonde leefstijl en het voorkomen van klachten en chronische ziekten vraagt om extra inspanning en tijd. Voor deze groepen is juist de huisartsenzorg heel laagdrempelig en is de huisarts van belang als spil in de zorg. In need of a collaborative response – An analysis of collaboration between public health, primary care and social care in deprived neighbourhoods, Van den Broeke. 2017.
Deze casussen zijn bedoeld om huisartsen te ondersteunen hun patiënten in een achterstandssituatie te helpen om gezond te leven. Wij hopen dat u met deze casussen ideeën opdoet om uw eigen ‘repertoire’ uit te breiden of om een nieuwe aanpak te proberen. Wij realiseren ons goed dat de ervaren werk- en tijdsdruk op de dagelijkse werkvloer in de achterstandspraktijken hoog kan zijn en de problemen in de wijk overstijgend aan wat de huisarts kan oplossen.
In de fictieve casussen schetsen we de complexe problematiek van patiënten in een achterstandssituatie. Zij ervaren een slechte gezondheid en hebben een opeenstapeling van medische en sociaalmaatschappelijke problemen. Ze komen met overgewicht, diabetes, astma/COPD, opvoedproblemen, stress of andere psychosociale klachten bij u op het spreekuur. Ze hebben moeite om hun leven te organiseren, om informatie te vinden en te begrijpen, ervaren drempels bij toegang tot zorg en dienstverlening en worstelen regelmatig met financiën, huisvesting en het vinden en behouden van werk. Per casus geven we voorbeelden hoe huisartsen en andere eerstelijnszorgverleners in de praktijk daarmee omgaan. De voorbeelden uit de huisartsenpraktijk gaan over preventief handelen, inzetten van interventies, afstemming en aanpassing van communicatie op de patiënt en samenwerking in de wijk.