[layerslider id="3"]
Linda2018-09-24T10:48:04+02:00

Linda is laagopgeleid. Ze is obees, rookt en wil zwanger worden. Ze gaat naar een diëtiste maar het lukt niet om af te vallen.

Hoe laaggeletterdheid te herkennen en uw communicatie aan te passen

Maak kennis met Linda

Linda is 24 jaar. Zij werkt 5 dagen in de week als kassière bij de plaatselijke supermarkt. Heeft het daar enorm naar haar zin met fijne collega’s. Gaat regelmatig met hen nog even wat drinken na het werk of naar de snackbar voordat ze naar huis gaat. Linda woont samen met Rob, die glazenwasser is. Samen hebben ze het goed voor elkaar: zo gaan ze de komende zomer drie weken op vakantie. Ze doen veel leuke dingen met elkaar en met hun vrienden.

Zowel Linda als Rob hebben wat kilo’s te veel; Linda is obees, met een BMI van 31. Rob vindt dat helemaal niet erg, hij houdt immers van haar. En een paar kilo’s extra horen er gewoon bij als je van een biertje houdt en bij dat biertje een lekker stuk worst of kaas. Ze hebben het immers goed. Roken doen ze ook. Waarom ook niet; veel mensen in hun omgeving roken en de opa van Linda, die inmiddels 74 is, rookt nog altijd zonder dat hij problemen met zijn gezondheid heeft. Een ding ontbreekt er aan hun geluk: een kind. Ze proberen zwanger te worden en tot nu toe zonder succes.

Wat werkt bij Linda

Als Linda na drie maanden nog niet zwanger is, gaat ze naar haar huisarts. Harriët, inmiddels 15 jaar praktiserend huisarts, heeft Linda op dat consult verteld dat ze moet stoppen met roken om gemakkelijker zwanger te raken. Ook verwijst Harriët Linda door naar een diëtist (NHG-standaard preconceptiezorg 2011). Na een half jaar is Linda terug bij de huisarts, zoals ze ook hebben afgesproken. Linda ruikt vaag naar rook, maar ze zegt bijna niet meer te roken; een paar sigaretten per dag nog maar. Afgevallen is zij niet echt, maar ze is wel trouw iedere twee weken naar de diëtist gegaan.

Harriët overweegt Linda door te verwijzen naar de gynaecoloog vanwege haar wens om zwanger te worden (NHG-standaard subfertiliteit 2010). Ze betrekt in haar overwegingen echter ook dat het Linda, na doorverwijzing naar de diëtist en het advies te stoppen met roken, niet is gelukt af te vallen en (geheel) te stoppen met roken. Omdat afvallen en stoppen met roken ook de eerste adviezen zullen zijn die een gynaecoloog geeft, besluit Harriët eerst een extra consult met Linda en Rob te hebben.

Doel van dit consult is dat Linda gemotiveerd raakt om aan haar gezondheid te werken en dat Linda weet dat haar huisarts met haar zal meedenken. Ook wil ze bereiken dat Linda met de juiste verwachtingen naar het ziekenhuis gaat. Ze plant een dubbelconsult in. De doktersassistent vraagt bij het maken van de afspraak voor het dubbelconsult aan Linda en Rob om de vragen die zij zelf hebben, op te schrijven en mee te nemen.

Als het moment van het dubbelconsult is aangebroken, valt het Harriët op dat Linda en Rob nauwelijks vragen hebben en niets opgeschreven hebben. Ze stelt eerst wat algemene vragen over de gezondheid in hun beider families en ze vraagt welke opleiding Linda en Rob hebben afgerond. Harriët vermoedt laaggeletterdheid.

In Nederland kan één op de negen mensen nauwelijks of niet lezen en schrijven. Laag opgeleid zijn en lage gezondheidsvaardigheden hangen nauw hangen. Lage gezondheidsvaardigheden komt zelfs bij meer dan 25 procent van de Nederlandse bevolking voor; iedere huisartsenpraktijk heeft patiënten met lage gezondheidsvaardigheden.

Als Harriëts vermoeden juist is, en Linda en wellicht ook Rob laaggeletterd zijn, zullen zij moeite hebben om de noodzakelijke doelen, afvallen en stoppen met roken, zelfstandig te realiseren. Het kan goed zijn dat Linda ook niet goed begrepen heeft dat haar gewicht (en roken) haar kansen verkleinen om zwanger te raken.

Linda en Rob zijn opgelucht dat hun laaggeletterdheid niet meer geheim is. Harriët past in het verdere consult haar communicatieve vaardigheden aan. Noodzakelijk om ook bij laagopgeleide patiënten de adviezen en voorschriften te

Onder meer:

  • eenvoudige taal bezigen, beeldspraken vermijden en met korte zinnen spreken.
  • te investeren in de relatie. Omdat Linda en Rob het goed voor elkaar hebben samen, gelukkig zijn met elkaar en verder geen problemen hebben, is het aan de oppervlakte niet direct duidelijk dat beiden laaggeletterd zijn. Noodzakelijk is zo veel mogelijk een dubbelconsult in te plannen of, als dat niet mogelijk is, in ieder geval het gevoel te geven dat ze als arts de tijd neemt, goed luistert en zorgt dat de patiënt zich gehoord voelt door veel begrip te tonen.
  • in alle vriendelijkheid directief te zijn in haar adviezen en opdrachten. Vertellen wat de patiënt moet doen, zonder daarbij keuzemogelijkheden te geven of nuanceringen aan te brengen (dus niet: ‘een beetje minder koolhydraten’ of ‘regelmatig kleine beetjes eten’). De patiënt ervaart een directieve communicatiestijl niet als betuttelend, maar als duidelijk.

Harriët diept vervolgens uit hoe de bezoeken bij de diëtist zijn verlopen. Haar vermoeden wordt bevestigd dat de adviezen van de diëtist te ingewikkeld waren voor Linda. Ze vraagt of ze contact mag opnemen met de diëtist om te vertellen dat Linda laaggeletterd is. Linda is opgelucht en zegt dat ze het fijn vindt als de diëtist het ook weet. Met extra ondersteuning kunnen ze er wellicht aan bijdragen dat Linda wél gewicht verliest. Ook vraagt Harriët aan Rob of hij ervoor open staat om mee te doen met afvallen.

Harriët legt uit dat ze elkaar kunnen steunen als zij beiden hun eetpatroon veranderen; dat zal het proces voor Linda vergemakkelijken. Rob staat daar voor open. Linda glundert; wat een lieverd is het toch en wat heeft ze het getroffen met haar vent.

Harriët maakt een notitie van Linda’s laaggeletterdheid in de HIS en bespreekt dit met Linda. Ze legt uit dat nu bijvoorbeeld de assistent ook op de hoogte is. Omdat ze zich realiseert dat het voor iedere zorgverlener belangrijk is om rekening te houden met de consequenties van laaggeletterdheid, stelt zij binnen hun gezondheidscentrum voor om gezamenlijk een training te volgen. Harriët weet van een collega dat die training veel inzicht biedt in deze patiëntengroep. Een van de assistenten zal informeren bij een nabijgelegen fysiotherapiepraktijk of daar ook behoefte is om bij de training aan te sluiten. Dat is meteen een mooie gelegenheid om elkaar wat beter te leren kennen.

Harriët sluit het dubbelconsult af met het advies om naar het kinderwensconsult van de verloskundigen te gaan. Dit willen Linda en Rob graag. Ze geeft hun alvast het voorlichtingsboekje ‘Kelly en Karim willen graag zwanger worden’ mee. In het boekje gaat het ook over te dik zijn en roken en dat dit het zwanger raken bemoeilijkt. De verloskundigen gebruiken het ook. Zo kunnen Linda en Rob het thuis rustig doorkijken.

Samenwerken met de diëtist
Marieke is diëtist. Marieke en Harriët hebben elkaar ontmoet tijdens een wijklunch. Ze hebben contactgegevens uitgewisseld en afgesproken als nodig telefonisch contact te hebben. Het is belangrijk dat de diëtist ook weet dat Linda laaggeletterd is en begrijpt dat Linda de voedingsadviezen waarschijnlijk niet heeft begrepen. Het summier ingevulde eetdagboek van Linda is niet het gevolg van ongemotiveerd zijn of laksheid, maar van het niet goed kunnen schrijven en niet begrijpen wat ze precies moet opschrijven.

Harriët bespreekt met Marieke tevens dat zij het een goed idee vindt om ook Rob te laten deelnemen aan het afvaltraject. Ook Rob is immers te zwaar en verandering van eetpatroon is eenvoudiger met z’n tweeën. Het is inmiddels in verschillende wetenschappelijke studies aangetoond dat betrokkenheid van gezinsleden bij het behandelen van aandoeningen als diabetes maar ook bij afvallen effectief is. Marieke vindt dat een uitstekend idee en is blij met de warme overdracht.

Harriët kent Linda en Rob al een tijdje en weet daardoor dat ze de neiging hebben om in alles mee te gaan. Op het oog begrijpen Linda en Rob alles wat Harriët en Marieke zeggen. Om te checken of dat echter ook zo is, adviseert Harriët Marieke om bij alle adviezen met de terugvraagmethode te toetsen of Linda en Rob het begrepen hebben en bij iedere afspraak opnieuw te toetsen of de adviezen worden toegepast. Omdat de relatie tussen afvallen en stoppen met roken en Linda’s mogelijkheden om zwanger te raken abstract kunnen denken vereist, zal dat aan Linda en Rob waarschijnlijk meerdere keren moeten worden uitgelegd alvorens zij het begrijpen. Ook weer opnieuw door de diëtist; zij zal immers weer andere woorden kiezen om het uit te leggen en dat kan helpen om het te begrijpen.

Ze spreken af dat zowel Linda als Rob tweeënhalve maand lang naar de diëtist zullen gaan en dat ze aan het einde van de derde maand weer op consult terugkomen bij Harriët om te bekijken of ze de stap naar de gynaecoloog al zullen maken, of nog even uitstellen.

Een van de afspraken die Marieke met hen maakt, is dat Linda en Rob hun eten de komende twee weken zullen fotograferen. Normaal begint Marieke een traject door mensen een eetdagboek in te laten vullen. Ze moeten er met z’n drieën wel een beetje om lachen, want Rob doet overal tomatenketchup overheen; dat zal een mooie fotocollectie worden. De gefotografeerde borden, maar ook alle tussendoortjes, versturen zij per whatsapp naar Marieke.

Marieke heeft na twee weken een goed inzicht in hun eetpatroon en maakt vervolgens heel concrete afspraken met hen, die

  • aansluiten bij hun manier van leven
  • niet te ingewikkeld zijn; Marieke toetst bij alle voorschriften met de terugvraagmethode of ze die begrijpen en op de volgende afspraak ook of ze zijn nagekomen.

Ze schrapt in alle voorschriften die ze geeft toevoegingen als ‘regelmatig’, ‘niet te veel’, ‘zuinig zijn met’, ‘beetje’; omdat ze begrijpt dat dergelijke toevoegingen te genuanceerd zijn. Dus niet: “Wees zuinig met olie en vet bij het koken”, maar wel: “Gebruik één theelepel zonnebloemolie bij het bakken van vlees.”

Marieke geeft hun kleine opdrachtjes, waarvan ze weet dat die haalbaar zijn. Zo zorgt ze ervoor dat het zelfvertrouwen van met name Linda groeit; Rob had daar al niet over te klagen. Zo eet Linda in de ochtend geen koekjes meer in de koffiepauze, maar een appel. Er is zelfs al een collega van Linda die met haar meedoet: ook zij laat de koekjes staan.

Samenwerken met de gynaecoloog
Na drie maanden zijn ze terug op het spreekuur bij Harriët. Linda heeft inmiddels een BMI van 30. Rob is ook een aantal kilo’s afgevallen. Harriët merkt dat Linda’s zelfvertrouwen is gegroeid; ze vraagt aan Harriët om haar ook te helpen met stoppen met roken; dat is namelijk nog niet gelukt. Harriët prijst Linda’s initiatief; Linda kijkt zo trots als een pauw door de loftuitingen van haar huisarts.

Harriët verwijst het stel door naar de gynaecoloog in het ziekenhuis. Ze stelt Linda en Rob voor om de gynaecoloog op de hoogte te stellen van het tot nu toe afgelegde pad en daarbij te vertellen dat Linda en Rob wat extra uitleg nodig hebben, zodat zij de vervolgstappen door de gynaecoloog ook goed zullen kunnen begrijpen. Linda en Rob vinden dat een heel goed idee.

Harriët neemt zich voor om, met in haar achterhoofd het filmpje over erfelijkheid van laaggeletterdheid, vanaf de geboorte van het kindje extra tijd in te ruimen voor de consulten.

Ga naar de bovenkant